Απελευθέρωση του Αγρινίου από τους Γερμανούς
Η μέρα που ξημέρωνε ήταν λυτρωτική για όλους. Μια μέρα που την περίμεναν τέσσερα ολάκερα χρόνια. Τέσσερα μαύρα χρόνια πένθους, φρίκης, τρομοκρατίας και αίματος. Το νέο είχε διαδοθεί σαν αστραπή. Τα μπαούλα άνοιξαν, οι γαλανόλευκες ξεδιπλώθηκαν και όλοι ξεχύθηκαν ακράτητοι στους δρόμους, διαλαλώντας το χαρμόσυνο μήνυμα σε όλες τις γωνιές της πόλης.
15 Σεπτεμβρίου 1944.
Στο φύλλο της 15ης Σεπτεμβρίου του 1944, η τοπική εφημερίδα « Δυτική Ελλάς», περιγράφει τη μέρα της 14ης Σεπτεμβρίου.
«Από νωρίς χθες το πρωί μία ασυνήθιστη κίνηση επικρατούσε σ’ όλη την πόλη μας. Οι δρόμοι έσφυζαν από την κίνηση των πολιτών. Όλη η αγορά είχε σημαιοστολιστεί αυθόρμητα χωρίς, σχεδόν, την εντολή κανενός… Γυναίκες, παιδιά, γέροντες ξεπετιόνταν από τα σπίτια αλαλάζοντας χαρούμενα και σχηματίζοντας μία συνεχώς ογκούμενη πομπή που κινούνταν προς το Διοικητήριο του Τάγματος Ασφαλείας. Η κυκλοφορία των πολιτών ήταν απαγορευμένη κι όμως αψηφώντας τα στημένα παντού πολυβόλα, ο λαός ορμούσε ζητωκραυγάζοντας υπέρ της συμφιλιώσεως.
Ο λαός της πόλης μας έδινε έτσι την ψήφο του.
Από εκείνη τη στιγμή η συνθηκολόγηση του Τάγματος είχε υπογραφεί. Όταν η πομπή έφθασε στην πλατεία Μπέλου, οι Αγρινιώτες, μπροστά στις προτεταμένες κάννες των αυτομάτων που ήταν στημένα στις τέσσερις γωνίες της πλατείας, ώρμησαν έξαλλοι από ενθουσιασμό προς τους αντιπροσώπους του ηρωικού ΕΛΑΣ, που η είσοδος τους στην πόλη ήταν μία εγγύηση για την απελευθέρωση τους…
Οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να χτυπούν, ως εκ συνθήματος θάλεγε κανείς, αγγέλοντας την χαρμόσυνη νίκη που ‘χε αποσπάσει ο λαός, παρ όλον ότι επίσημα δεν είχε τακτοποιηθεί ακόμη τίποτε. Επακολούθησαν διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια των οποίων και οι τελευταίες αντιρρήσεις υπερνικήθηκαν. Αμέσως έπειτα ο Θανάσης Χατζής, αντιπρόσωπος της ΠΕΕΑ συνοδευόμενος από έναν αντιπρόσωπο του Τάγματος, έσπευσε στις φυλακές για την απελευθέρωση των κρατουμένων. Ύστερα από μία συγκινητική προσφώνηση ανοίχτηκαν οι πύλες των φυλακών κι όλοι οι κρατούμενοι, τίμιοι αγωνιστές του πιο τίμιου λαϊκού αγώνα, που ζούσαν διαρκώς υπό την απειλή του θανάτου γιατί τόλμησαν να υψώσουν το ανάστημά τους και να βροντοφωνάξουν τα δικαιώματα του Λαού, ανάπνευσαν τον αέρα της λευτεριάς.
Κάτω απ’ τις επίμονες κραυγές των απελευθερωθέντων όλοι εν πομπή κατευθύνθηκαν προς τον ομαδικό τάφο των θυμάτων της φασιστικής τυραννίας στην Αγία Τριάδα. Ο αποφυλακισθείς εφημέριος συναγωνιστής Κωνσταντίνος Βαλλής, σε μία ατμόσφαιρα συγκίνησης, έψαλε την επιμνημόσυνο δέηση. Όλοι μαζί έπειτα έψαλαν το πένθιμο εμβατήριο, ενώ δάκρυα πόνου και χαράς συνάμα έτρεχαν από τα μάτια των ελεύθερων πια παλληκαριών. Στη συνέχεια παραληρώντας από χαρά και ενθουσιασμό, οι ελευθερωμένοι συναγωνιστές ξεχύθηκαν στην πόλη όλη την ώρα εκείνη. Στην πλατεία κατέβασαν την προδοτική σημαία των γερμανοτσολιάδων και ύψωσαν την Ελληνική Σημαία. Αναρτήθηκαν φωτογραφίες του Στάλιν, Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ και πάνω με την επιγραφή «Ζήτω η Ένωση», «Ο λαός Νικά»…
Έτσι τελείωσε το απόγευμα αυτό της Πέμπτης 14 του μηνός Σεπτεμβρίου, του ιστορικότερου μήνα και της ιστορικής διαδρομής του ηρωικού Αγρινίου».
Είσοδος δυνάμεων του ΕΛΑΣ στο Αγρίνιο. ΠΗΓΗ: ΑΣΚΙ, αρχείο Πέτρου Ανταίου
Ας δούμε, όμως, πώς φθάσαμε στην 14η Σεπτεμβρίου. Τι διαπραγματεύσεις έγιναν και ποιοί συμμετείχαν.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ:
10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944, ημέρα Κυριακή.
Οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την πόλη του Αγρινίου, αφήνοντας πίσω τους πάνοπλα τα Τάγματα Ασφαλείας με επικεφαλής τον Τολιόπουλο. Κατευθύνονται προς την Αμφιλοχία. Αφού πέρασαν την γέφυρα του Αχελώου, την ανατινάζουν.
Δυνάμεις του ΕΛΑΣ είχαν κυκλώσει την πόλη του Αγρινίου εν αναμονή της εισόδου τους στη πόλη. Διοικητής των τμημάτων του ΕΛΑΣ είχε ορισθεί ο Φοίβος Γρηγοριάδης – Βερμαίος.
12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944, ημέρα Τρίτη.
Αρχίζουν συμπλοκές μεταξύ ομάδων του ΕΛΑΣ και ομάδων του Τάγματος Ασφαλείας. Γίνεται σύγκρουση μέσα στην πόλη, στο χωριό Δοκίμι και στον Άγιο Κωνσταντίνο [1]. Ο Θεόδωρος Καλλίνος – Αμάρμπεης με το Γραμματέα του ΕΑΜ περιοχής Στερεάς Θανάση Χατζή, φτάνουν από το Καρπενήσι στην Καμαρούλα, σταθμό διοίκησης του 1/42 Τάγματος. Γίνεται σύσκεψη με τον Φοίβο Γρηγοριάδη για να εκτιμήσουν τις δυνάμεις των γερμανοτσολιάδων. Αντιλαμβάνονται ότι το τάγμα των γερμανοτσολιάδων είχε υπεροχή σε πολεμικά μέσα.
Εν τω μεταξύ στο Αγρίνιο, μπροστά στον κίνδυνο μιας σφοδρής σύγκρουσης μέσα στην πόλη, είχε συσταθεί Λαϊκή Ειρηνευτική Επιτροπή και ζητούσε συνάντηση με τους αντάρτες για διαπραγματεύσεις. Ορίζεται ως χώρος συνάντησης η Νέα Αβόρανη και το σπίτι του Κων/νου Χριστογιάννη. Φτάνουν εκεί από την πλευρά των ανταρτών οι: Καλλίνος, Χατζής, Φοίβος Γρηγοριάδης και Αρ. Βασιλειάδης. Από την πλευρά της επιτροπής οι: Παπαποστόλης, ο δήμαρχος Νίκος Καρμανίδης, ο απόστρατος συνταγματάρχης Βασιλόπουλος, ο Παρθένης Αριστείδης, ο Καρασούλος Φώτης, ο ειρηνοδίκης Ν. Πολυμερίδης κ.ά. Στην σύσκεψη οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ ζητούν να παραδοθεί η πόλη από το τάγμα του Τολιόπουλου χωρίς αντίσταση μαζί με όλο τον οπλισμό και τα εφόδιά τους και τότε η κατάσταση θα εξελισσόταν ομαλά. Αν οι όροι τους δεν γίνονταν δεκτοί, ο ΕΛΑΣ θα επιτίθετο για να απελευθερωθεί η πόλη και σε περίπτωση σύγκρουσης θα έφεραν εκείνοι την ευθύνη για όσα θα συνέβαιναν στον άμαχο πληθυσμό, για τις καταστροφές και για τυχόν αντεκδικήσεις από συγγενείς των θυμάτων.
Η επιτροπή επιστρέφει στο Αγρίνιο και διαβιβάζει στον Τολιόπουλο τους όρους του ΕΛΑΣ. Ξαναγυρίζει στην Αβόρανη- αυτή τη φορά μαζί με τον στρατηγό Πέτρο Κλάδο. Ο Κλάδος ζήτησε να κρατήσει το Τάγμα την πόλη και ο ΕΛΑΣ την περιοχή έξω από την πόλη. Οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ αρνήθηκαν. Τότε με παρέμβαση του Παπαποστόλη αποφασίστηκε να συναντηθούν οι δύο πλευρές ξανά, αυτή τη φορά στο Αγρίνιο.
Είσοδος δυνάμεων του ΕΛΑΣ στο Αγρίνιο
13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944, ημέρα Τετάρτη.
Πραγματοποιείται η δεύτερη συνάντηση, στο σπίτι του Σκαλίγκου, στην Πλατεία Μπέλου μεταξύ του Τολιόπουλου και του υπασπιστή του, από την μία πλευρά και του Θόδωρου Καλλίνου και του Θαν. Χατζή, από την άλλη. Κάνοντας σαφές οι ΕΛΑΣίτες ότι το Αγρίνιο ήταν περικυκλωμένο απ’ ΄όλα τα σημεία και ότι ήταν έτοιμοι και αποφασισμένοι να μπουν και να απελευθερώσουν την πόλη με κάθε θυσία και δίνοντας εγγυήσεις για τις ζωές των ανδρών του Τάγματος Ασφαλείας και όλων των συνεργατών των κατακτητών, ο Τολιόπουλος αποδέχεται τους όρους του ΕΛΑΣ και γίνεται η τελική συμφωνία των όρων παράδοσης της πόλης. Μετά το τέλος της συνάντησης ο Θανάσης Χατζής με έναν αξιωματικό των Ταγμάτων Ασφαλείας πηγαίνουν στις φυλακές των αποθηκών Παναγοπούλου και ελευθερώνουν όλους τους φυλακισμένους.
Όπως διηγείται ο Καρασούλος, όταν τελείωσαν οι διαπραγματεύσεις, οι γερμανοτσολιάδες άρχισαν να καίνε χαρτιά για να μην υπάρχουν στοιχεία για τους συνεργάτες των κατακτητών. Γι αυτό στον λοχία της Εθνικής Πολιτοφυλακής, Σπύρο Γερολυμάτο, παραδόθηκαν λίγα στοιχεία.
Το απόγευμα μπαίνουν στο Αγρίνιο μερικά τμήματα του ΕΛΑΣ και κατευθύνονται στο ξενοδοχείο «ΙΛΙΟΝ ΠΑΛΛΑΣ» όπου είχαν συγκεντρωθεί τα μέλη της επιτροπής, ο Φ. Γρηγοριάδης, ο λοχαγός Γεωργίου και οι Εθνοσύμβουλοι Καζαντζής και Κακογιάννης. Εκεί υπογράφονται δύο πρωτόκολλα, το «Πρωτόκολλο Παράδοσης» της πόλης του Αγρινίου στον ΕΛΑΣ και ένα δεύτερο Πρωτόκολλο «Λεπτομερειών, βάσει του υπογραφέντος Βασικού Πρωτοκόλλου».
14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944, ημέρα Πέμπτη.
Είσοδος δυνάμεων του ΕΛΑΣ στο Αγρίνιο
Το Αγρίνιο ξυπνά ΕΛΕΥΘΕΡΟ!!!
Οι βασανισμένοι Αγρινιώτες, αυτοί που έδωσαν τόσες ψυχές στον αγώνα για την απελευθέρωση, δεν πιστεύουν στα μάτια τους. Το θαύμα είναι μεγάλο και η χαρά ακόμα μεγαλύτερη. Όλα τα σοκάκια και οι δρόμοι του Αγρινίου γεμάτοι με χαμογελαστά, ευτυχισμένα πρόσωπα. Και όλοι κατευθύνονται στην κεντρική πλατεία του Αγρινίου περιμένοντας την είσοδο και την παρέλαση των ανταρτών του Ε.Λ.Α.Σ. Η πλατεία κατακλύσθηκε από κόσμο.
Τμήματα του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Φοίβο Γρηγοριάδη – Βερμαίο, μπαίνουν στην πόλη και κατεβαίνοντας την οδό Παπαστράτου φτάνουν στην κεντρική πλατεία. Ακολουθεί ένα τμήμα με επικεφαλής τον Βασίλη Σκιαδά (καπετάν Επαμεινώνδας), ένα δεύτερο με επικεφαλής τον υπολοχαγό Γιώργο Κατσίμπα κι ένα τρίτο με επικεφαλής τον λοχαγό Κώστα Παπαγεωργίου και τον Δημήτρη Σούφρα (Απόλλωνας). Ακολουθούν στελέχη των οργανώσεων της πόλης, του ΕΑΜ, του ΚΚΕ, της ΕΠΟΝ, της Ε.Α. και της Ε.Π.
Είσοδος δυνάμεων του ΕΛΑΣ στο Αγρίνιο. Αρχείο Βασίλη Κ. Μαγκλάρα
Όταν άρχισε η παρέλαση των ένοπλων τμημάτων του Ε.Λ.Α.Σ., ρίγη ενθουσιασμού διαπέρασαν όλη εκείνη τη λαοθάλασσα που επευφημούσε αδιάκοπα τους σταυραετούς της Ρούμελης.
Ένα δέος σ’ έπιανε μ’ αυτό το τεράστιο ξεσήκωμα. Μανάδες, αδερφές, φίλοι αγκαλιάζονταν με τους αντάρτες που τους ξεστράτιζαν από τις γραμμές τους και ξεσπούσαν σε δάκρυα χαράς και συγκίνησης. Μεγάλη συγκίνηση και ενθουσιασμός. Στα γύρω από την πλατεία σπίτια, στα μπαλκόνια στις ταράτσες, στα παράθυρα επικρατούσε η ίδια κατάσταση.
Από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου ΙΛΙΟΝ ΠΑΛΛΑΣ μίλησαν ο Θανάσης Χατζής, ο Θόδωρος Καλλίνος Αμάρμπεης και ο Φοίβος Γρηγοριάδης.
Το τέλος των ομιλιών ακολούθησε ένας απερίγραπτος πανζουρλισμός. Ύστερα άρχισαν να αποχωρούν τα πλήθη. Περνούσαν κραυγάζοντας συνθήματα, με τα πρόσωπα υψωμένα προς τα μπαλκόνια απ’ όπου εκφωνήθηκαν οι ομιλίες και τις γροθιές ψηλά. Ώρες συνέχεια μετά τις ομιλίες, το Αγρίνιο βρισκόταν στο πόδι από τα τραγούδια και τους πανηγυρισμούς του λαού». [2]
Το Αγρίνιο ανέπνεε τον αέρα της λευτεριάς!!!
Τα δύο πρωτόκολλα
Πρωτόκολλο 1ο
Έν Αγρινίω σήμερον την 14η (δεκάτη τετάρτη) του μηνός Σεπτεμβρίου του έτους 1944 (χίλια εννεακόσια τεσσαράκοντα τέσσερα) αφ’ ενός η πόλις του Αγρινίου, εκπροσωπουμένη υπό του Δημάρχου αυτής Νικολάου Καρμανίδη και της εξουσιοδοτημένης Λαϊκής Επιτροπής αποτελουμένης εκ των:
1) Στρατηγού Πέτρου Κλάδου, 2) Αρχιμανδρίτου Αποστόλου Φαφούτη, 3) Νικολάου Ξυνοπούλου, 4) Γεωργίου Τσακανίκα, 5) Λάμπρου Παπαβασιλείου, (6) Κωνσταντίνου Ροκοφύλλου, δικηγόρων, (7) Νικολάου Πολυμερίδου, Ειρηνοδίκου, 8) Ιωάννου Παπαθανασίου, Συνταγματάρχου ε.α., 9) Ιωάννου Ροντήρη, χαρτεμπόρου, 10) Αριστείδου Παρθένη, επιχειρηματίου, 11) Μιχαήλ Φαφούτη, ιδιώτου και (12) Κωνσταντίνου Παπαϊωάννου, εμπόρου, το Τάγμα Αγρινίου εκπροσωπούμενον υπό του Διευθυντού αυτού Ταγματάρχου Πεζ. Τολιοπούλου Γεωργίου και αι εις αυτό εντεταγμέναι ένοπλαι δυνάμεις των Πολιτών Αγρινίου, ως και η Χωροφυλακή εκπροσωπουμένη υπό του Διοικητού αυτής Ταγματάρχου Τζωρτζάκη Γεωργίου και αφ’ ετέρου οι κ.κ.:
1) Χατζής Αθανάσιος εκπρόσωπος της Π.Ε.Ε.Α., 2) Λοχαγός Καλλίνος Θεόδωρος (Αμάρμπεης), αντιπρόσωπος του Γεν. Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, 3) Φοίβος Γρηγοριάδης (Βερμαίος), Διοικητής του 42ου Συντάγματος, 4) Γεώργιος Γεωργίου, Λοχαγός εκπρόσωπος της Εθνικής Πολιτοφυλακής Στερεάς Ελλάδος και 5) Κων/νος Καζαντζής, Εθνοσύμβουλος Αγρινίου, συνεφώνησαν τα κάτωθι βάσει των διακηρύξεων της Εθνικής Κυβερνήσεως του Καΐρου.
1) Η πόλις και αι ένοπλαι Δυνάμεις Αγρινίου και το Τάγμα Ασφαλείας αυτού, πειθαρχούσαι απολύτως εις την προσηρτημένην περίληψιν του Διαγγέλματος της Εθνικής Κυβερνήσεως, καταθέτωσιν τα όπλα, διαλύονται και συμφιλιούται αδελφικώς μετά του Εθνικού Στρατού του αγωνιζομένου Έθνους (ΕΛΑΣ).
2) Οι ανωτέρω εκπρόσωποι της αγωνιζομένης Ελλάδος, υπόσχονται, βάσει της ανωτέρω αναφερομένης διακηρύξεως, και επί τω λόγω της τιμής των, ότι, άπαντες γενικώς και ανεξαιρέτως και ειδικώς οι άνδρες του Τάγματος Ασφαλείας, Αξιωματικοί και οπλίται, εθελονταί και επιστρατευμένοι κάτοικοι Αγρινίου – Δοκιμίου και περιχώρων, όσον και οι του Σώματος Χωροφυλακής, θα τύχωσι πάσης ασφαλείας. Εκ τούτων και εξ όλου του Λαού του Αγρινίου και Δοκιμίου ουδενός θα θιγή η ζωή, η τιμή, η ελευθερία και περιουσία και ότι άπαντες θα είναι ελεύθεροι εις όλας τας εκδηλώσεις της δημοσίας και ιδιωτικής ζωής των.
3) Συγκροτείται από σήμερον Προσωρινή 7μελής Λαϊκή Επιτροπή, ήτις, ομού μετά του επί κεφαλής των Τμημάτων Τάξεως του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, θα μεριμνά διά την εφαρμογήν και των όρων του παρόντος και διά τα ζητήματα της Ασφαλείας και Τάξεως της πόλεως μέχρις αναδείξεως της οριστικής Δημοτικής αρχής βάσει και κατά τας οδηγίας της Εθνικής Κυβερνήσεως.
Εφ’ ω συνετάγη το παρόν και υπογράφεται ως έπεται:
Εν Αγρινίω τη 14η Σεπτεμβρίου 1944
- Οι εκπρόσωποι της πόλεως Αγρινίου και του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου.
- Οι εκπρόσωποι της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) και Αντιπρόσωποι του γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ
(Ακολουθούν υπογραφές) [3]
Πρωτόκολλο 2ο
Λεπτομερειών βάσει του εγγραφέντος Βασικού Πρωτοκόλλου
Εν Αγρινίω σήμερον την 14ην (δεκάτη τετάρτη) του μηνός Σεπτεμβρίου του έτους 1944 (χίλια εννεακόσια τεσσαράκοντα τέσσερα), οι εν τω Βασικώ Πρωτοκόλλω αναφερόμενοι ως εκπροσωπούντες την πόλιν Αγρινίου, το Τάγμα Ασφαλείας και την Χωροφυλακήν, οι εν τω βασικώ επίσης πρωτοκόλλω αναφερόμενοι εκπρόσωποι της Π.Ε.Ε.Α. και του ΕΛΑΣ συνεφώνησαν, όσον αφορά τας λεπτομερείας της εκτελέσεως του βασικού πρωτοκόλλου τα κάτωθι:
1) Ως προσωρινή Λαϊκή Επιτροπή διά την πόλιν Αγρινίου, ήτις θέλει μεριμνήση διά την σύστασιν τοιαύτης και όπου το Δοκίμιον, υποδεικνύεται και θα επιδιωχθή εκατέρωθεν η έγκρισίς των εν Λαϊκή συγκεντρώσει οι: α) Κων. Καζατζής, β) Νικ. Καρμανίδης, γ) Νικ. Πολυμερίδης, δ) Χρήστος Μπανιάς, ε) Ιωάννης Ροντήρης, στ) Χριστόφορος Καπελλάκης και ζ) Αθανάσιος Κακογιάννης, αύτη θα ασκεί την εξουσίαν του Δημάρχου και του Δημοτικού Συμβουλίου, των απόφασεών της λαμβανομένων κατά πλειοψηφίαν.
2) Όλες οι Δημόσιες Αρχές θα διατηρηθώσι, οι δε Δημόσιοι υπάλληλοι, ως και των Τραπεζών θα παραμείνωσιν εις τας θέσεις των.
3) Οι Αξιωματικοί δύνανται και δικαιούνται να φέρωσι την στολήν των και την εξάρτησίν των ως και το πιστόλιον και ξίφος των.
4) Άπαντες οι άνδρες του Τάγματος Ασφαλείας και οι Έφεδροι Αξιωματικοί του απολύονται ευθύς αμέσως παραδίδοντες τον οπλισμόν των και τα στρατιωτικά των είδη, εφοδιαζόμενοι με σχετικόν φύλλον πορείας υπό του ΕΛΑΣ. Όσοι εκ τούτων κατάγονται εξ άλλων περιφερειών και δεν δύνανται λόγω συγκοινωνιακών δυσχερειών ν’ αναχωρήσωσιν αμέσως εξ Αγρινίου, θα στρατωνίζονται εις τον Στρατώνα και θα συσσιτώσι ως και οι άνδρες του ΕΛΑΣ. Οι μόνιμοι Αξιωματικοί και ούτοι μέχρι της αναχωρήσεώς των εξ Αγρινίου θα συσσιτώσιν εις την Λέσχην Αξιωματικών ως και οι Αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, απερχόμενοι δε εξ Αγρινίου θα εφοδιασθώσι διά φύλλου πορείας.
5) Οι Χωροφύλακες, αφού συγκεντρωθεί ο οπλισμός των, υπό της Εθνικής Πολιτοφυλακής, θα παραμείνουν εις τα Τμήματά των σιτιζόμενοι υπό της ΕΤΑ του ΕΛΑΣ μέχρις ότου διευθετήση το ζήτημα τούτο η Εθνική Κυβέρνησις. Τούτο ισχύει και διά τους κ. κ. Αξιωματικούς της.
Εφ’ ω συνετάγη το παρόν και υπογράφεται ως έπεται.
Εν Αγρινίω τη 14η Σεπτεμβρίου 1944
