Ένα μέγιστο έργο στη … μέγιστη μνήμη και στη…μέγιστη λήθη!
Ένα σημαντικό μνημείο, που αποτελεί ένα ιδιαίτερο σύμβολο στην περιοχή της ξεχασμένης Γης, της Ακαρνανίας, είναι εκείνο της πιο σημαντικής αρχαίας πόλης στην περιοχή μας, η οποία χαρακτηρίστηκε από τον Θουκυδίδη ως “πόλις μεγίστη”. Πρόκειται, για τον ξακουστό Ναό του Στρατίου Διός, όπου ένας μέγιστος θεός άφησε κι εκεί το αποτύπωμα του…
Μία από τις σημαντικότερες οχυρώσεις που συναντάμε στη Δυτική όχθη του ποταμού Αχελώου είναι αυτής της αρχαίας Στράτου. Το όνομα της πόλης είναι ή Στράτος¨ ή “ο Στράτος”. Αποτελεί μία σημαντική πόλη, η οποία φημίζεται για την τεράστια και ιδιαίτερη οχύρωσή της, την αγορά, τους θολωτούς τάφους, τις τοξωτές πύλες και το θέατρο. Και μία τόσο ισχυρή πόλη, όπως η Στράτος, δεν θα μπορούσε άλλωστε να προβάλλεται κι εκείνη από έναν περίφημο ναό. Ένας ναός που είναι ένα από τα πλέον ωραία δείγματα αρχιτεκτονικής του 4ου αιώνα πΧ.
Εξέχουσα θέση κατέχει ο δωρικός ναός του Διός που βρίσκεται στο κέντρο περίπου της δυτικής πλευράς και καταλαμβάνει την κορυφή ενός υψώματος. Η λατρεία του Διός – Αχελώου δεν είναι φανταστική.
Πρόκειται για ένα ευγενέστερο ερείπιο που η θέση του θυμίζει την κοιλάδα των θεών στην Κάτω Σικελία. Πάντως, σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον ναό ως ο «Παρθενώνας της Ακαρνανίας», διότι πρώτα από όλα δεν είναι είναι…Παρθένος. Μοναδικός Παρθένος Ναός που υπάρχει στην Ελλάδα είναι αυτός που αντικρίζουμε στον Βράχο της Ακρόπολης. Άρα ο κάθε Ναός έχει τη δική του σημασία και αξία και τη δική του ομορφιά που παρουσιάζεται σε κάθε κοινό και ερευνητή.
Κωστής Τάλως- Αθηνολόγιο: Γροθιά στο στομάχι η σημερινή εικόνα
Εκπληκτικές, ως ύμνος , και απογοητευτικές, ως θρήνος, είναι οι παρακάτω εντυπώσεις του Κωστή Τάλω:
«Στον ναό του Στρατίου Διός, όταν η ενέργεια ενός τόπου σε ξεπερνά και θέλει να σε κρατήσει εκεί. Πιστεύεις στα θαύματα; Για μένα θαύμα είναι εκείνο το συναίσθημα που σαν αερικό τριγυρνάει στην καταχνιά του χειμώνα, το εισπνέεις άθελά σου και όλα μέσα σου κοχλάζουν και γίνονται ιδεατά και εξειδανικευμένα. Λήθη σε όσα θέλεις να ξεχαστούν, μνημοσύνη σε όσα πρέπει να θυμάσαι ακόμα και τα λάθη που βοήθησαν στην αναγέννηση σου.
Όταν μπαίνεις στον ναό του Στρατίου Διός, βιώνεις ένα θαύμα, καταρχάς γιατί καταφέρνεις να λειτουργήσεις τη σύνθετη χρονομηχανή σε έναν κόσμο που την ψάχνει σαν Άγιο Δισκοπότηρο για να αλλάξει όσα δεν μπόρεσε, για να λυτρωθεί από όσα του έταξε το πεπρωμένο. Να μπει στη μαύρη τρύπα που βγάζει σε μια προστατευτική διάσταση μακρινή από τη δική μας, μια Εδέμ προστατευμένη από τους σύγχρονους ανέμους σαν φύλακας άγγελος.
Εδώ βίωσα την πραγματική μου Πρωτοχρονιά, μύρισα τις Αλκυονίδες και πεθύμησα την Άνοιξη, ύμνησα όμως και τον Χειμώνα και τα ηλιοβασιλέματα του. Φέρθηκα εγωιστικά, ένιωσα ότι ο ξεχασμένος και παρατημένος αυτός ναός είναι δικός μου, ότι δεν θέλω να τον βρει κανένας άλλος. Αλλά πως να στερήσεις την ίαση, όταν την έχεις ανακαλύψει. Όταν φύγαν όλοι, ακούμπησα το μέτωπο μου στον σπόνδυλο ενός κίονα, άδειασα με τελετουργικό και γέμισα.
Όταν πήγα να φύγω, έφυγε και ο Παυσανίας μαζί μου. Όταν πήγα να φύγω ήταν σαν να μου έλεγε ότι ανήκεις εδώ και αν φύγεις θα με έχεις πάντα στο μυαλό σου, θα με σκέφτεσαι μέχρι το επόμενο” ηλιοβασιλέμα, θα είναι Άνοιξη και η Περσεφόνη θα είναι στον μπαλκόνι της γης. »
Και συμπληρώνει:
«Στο ζήτημα της αναστήλωσης του συγκλονιστικού ναού του Στρατίου Διός στην Αιτωλοακαρνανία, είμαστε ανυποχώρητοι. Όχι απλώς πιστεύουμε σε αυτήν την αναστήλωση, αλλά θεωρούμε ότι θα αποτελέσει ένα μοχλό ανάπτυξης ολόκληρου του νόμου που είναι πάμπλουτος σε αρχαίες θέσεις, αλλά τόσο αδικημένος .
Ό,τι και να γράψουμε, ό,τι και να πούμε, αν δεν έχεις δει αυτόν τον ναό, δεν μπορείς καν να αντιληφθείς το μέγεθος της ομορφιάς του, ούτε μπορείς να το διανοηθείς . Η σημερινή εικόνα όμως είναι αποκαρδιωτική: Η είσοδος του ναού να ακουμπάει την υποτυπώδη περίφραξη, τα μέλη πεταμένα παντού ακόμα και μέσα στον Ελαιώνα που τον περιβάλλει.
Μια εικόνα γροθιά στο στομάχι για ένα μνημείο παγκόσμιας εμβέλειας που αν λάμψει πάλι, θα λάμψουμε όλοι μαζί του. Δυστυχώς λεφτά υπάρχουν όχι όμως για τέτοιους θησαυρούς. *Στην παρούσα φάση δρομολογείται η αναστήλωση του θεάτρου της Αρχαίας Στράτου, έχει τεράστια σημασία να ξεκινήσει έστω ένας διάλογος και για το πιο σημαντικό μνημείο της σπουδαίας ακαρνανικής πόλης»
Και ιδού το “θαύμα” του Κωστή Τάλω! Η Εφορεία αρκείται στα ένδεκα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης μνημείων (τρία θέατρα, τέσσερα κάστρα, τέσσερα εκκλησιαστικά μνημεία), καθώς και με την πρόσφατη δημιουργία του Αρχαιολογικού Μουσείου στο Μεσολόγγι, το οποίο είναι ένα στολίδι για την πόλη ξεχνώντας όμως ότι η ιστορία της περιοχής είναι πολύ μεγαλύτερη για να μπορεί να επευφημείται για τα έργα που πραγματοποιεί.
Διότι δεν δίνουν σημασία στη φράση του Ουδενός ανθρώπου δεινότερον. Κάτι το οποίο οι Έλληνες το είχαν έμφυτο και το έκαναν πράξη χτίζοντας αυτά τα οικοδομήματα που για εμάς τους Νεοέλληνες είναι…πέτρες!
Η περιγραφή του ναού από τον Ιωάννη Νεραντζή
Ενδιαφέρουσα είναι η περιγραφή του Ναού του Στρατίου Διό από τον δρα καθηγητή αρχαιολογίας Ιωάννη Νεραντζή. Στο βιβλίο του Η Αρχαία Στρατική Ακαρνανίας: Μνημειακή Τοπογραφία, Επιγραφές και Αρχαιολογικά Ευρήματα ο δρ καθηγητής αρχαιολογίας κ. Ιωάννης Νεραντζής αναφέρει τα εξής:
– O Ναός τού Στρατίου Διός. (331-321 π.Χ.). Ο Στράτιος Δίας ήταν ο Πολιούχος Θεός των Στρατίων. Η πόλη που προστάτευε ο Δίας ήταν ήδη οχυρωτάτη και μεγίστη τον 5ον αι. π.Χ. (Θουκ. Β,80). Ως μεγίστη δε και οχυρωτάτη την αναφέρουν και οι μετά τον Θουκυδίδη αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Ξενοφών, o Πολύβιος, ο Διόδωρος Σικελιώτης, ο Αθήναιος, ο Τ.Livius και ο Στράβων. (-Ξενοφ., Ελλην. IV,6). -Πολύβιος, Ι. 522, 567, 578, 696. -Διόδωρος, ΧΙΙ.47, ΧΙΧ.67. -Αθήναιος, Δειπν., ΙΙΙ,95d. -Τ. Livius, XXXVI.11, XL.22. -Στράβων, 10.2.1-2).
Η θέση που επέλεξαν για την ανέγερση του ναού, επί της κορυφής του τελευταίου εκ της σειράς των λόφων, τους οποίους στεφανώνει το τείχος, ούτως ώστε να χρησιμεύει ο ναός ως πρόσωπον τηλαυγές της πόλεως δια τους από Βορρά και Δυσμών ερχομένους, είναι επιτυχεστάτη.
Ωραία, επίσης είναι και η απ’ αυτού θέα, μάλιστα κατά την θερινήν δύσιν, ότε ισχυροτάτη είναι η χρωματική αντίθεση της κιτρίνης Στρατικής πεδιάδος προς τα βαθυκύανα βουνά, που την περιβάλλουν πανταχόθεν. (-ΟΡΛΑΝΔΟΣ ΑΝΑΣΤ., “Ο εν Στράτω της Ακαρνανίας ναός του Διός”, ΑΔ 8 (1923), σ. 1-51. -Ιωάννης Γ. Νεραντζής, Η Αρχαία Στρατική Ακαρνανίας: Μνημειακή Τοπογραφία, Επιγραφές και Αρχαιολογικά Ευρήματα, Έκδοση: ΑΓΡΙΩΝΙΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΔΥΤ. ΣΤΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ -έδρα: ΑΓΡΙΝΙΟΝ -1997).
Λόγω της θέσεως του ναού επί της κορυφής του λόφου, ουδέποτε είχε καταχωσθεί αυτός τελείως. Τα ερείπιά του πρόβαλαν υπεράνω του εδάφους και προσείλκυον την προσοχήν των φιλαρχαίων. Ο πρώτος, μεταξύ αυτών, που μας δίνει λίγες πληροφορίες περί του ναού είναι ο Leon Heuzey (LE MONT OLYMPE ET L’ACARNANIE, Paris 1860, σ. 331), τo 1856. Λίγα χρόνια μετά, όμως, το 1892, το μνημείο απεκαλύφθη ολοσχερώς με τις ανασκαφές του αρχαιολόγου ANDRE JOUBIN (ΒCH του έτους 1893), εκ μέρους της εν Αθήναις Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής.
Το όνομα του ναού θα μας ήταν άγνωστο, αν δεν βρισκόταν, στη διάρκεια των τότε ανασκαφών, επιγραφή απελευθερωτική διδάσκουσα ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Δία. (BCH του 1893).
Οι Στράτιοι, αφού ισοπέδωσαν την κορυφήν του λόφου, την οποίαν μάλιστα αναγκάσθηκαν να επεκτείνουν λίγο προς δυσμάς διά δανείων χωμάτων, έριξαν τα θεμέλια του ναού και τα ενίσχυσαν με ορθογώνια αναλημματική εσχάρα, η οποία συνεδέθη δι’ εγκαρσίων τοίχων μετά του στερεοβάτου του ναού.
Το δομικό υλικό του ναού για τα ορατά μέρη είναι ο φαιός σκληρός ασβεστόλιθος και προέρχεται από τα λατομεία της γειτονικής Λεπενούς. (Κολώνας Λάζαρος, ΑΔ 40 (1985):ΧΡΟΝΙΚΑ, σ. 139). Συγκεκριμένα, 6 Κm ΒΔ της Στράτου, δυτικά της θέσης Χαρβάτη, κοντά στο χωριό Λεπενού, ανακαλύφθηκε το αρχαίο λατομείο της Στράτου. Διασώζονται αρχιτεκτονικά μέλη του ναού του Στρατίου Διός που δεν έφτασαν ποτέ στον ναό, όπως κυλινδρικοί ατέλειωτοι κίονες, τύμπανον ναού και άλλα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι ο ναός έμεινε μισοτελειωμένος από κατασκευής του και δεν αποπερατώθηκε ποτέ, αιτιολογείται και από αυτά τα ευρήματα του λατομείου. (Schwandner E.-L, AA 1992, σ. 606).
Ο ναός, που σημειωτέον δεν αποπερατώθηκε ποτέ, ήταν δωρικού ρυθμού, περίπτερος. Περιέβαλλε, δηλαδή, εξωτερικώς τον κυρίως ναό κιονοστοιχία 6 Χ 11 δωρικών κιόνων. Από αυτούς τους κίονες της περίστασης σώζονται στη θέση τους πέντε μόνον σφόνδυλοι της βόρειας πλευράς και τμήμα ενός της ανατολικής. Οι κίονες είχαν τον κορμό αρράβδωτο, πλην δύο μικρών τμημάτων κατά τον πόδα και το υποτραχήλιον. Το σύστημα αυτό των εν μέρει ραβδωτών κιόνων “μετά μανδύου” φαίνεται ότι εφαρμοζόταν στην περίοδο που κατασκευάσθηκε ο ναός του Στρατίου Διός (331-321 π.Χ.), αλλά και μετέπειτα, και χάριν οικονομίας, πιθανώς δε και λόγω αισθητικής. (Αναστ. Ορλάνδος, ΑΔ 8 (1923), σ. 7-43).
Ο κυρίως ναός διαιρείται σε πρόδομο, σηκό και οπισθόδομο. Ο σηκός έφερε εσωτερικήν κιονοστοιχίαν ιωνικού ή κορινθιακού ρυθμού. Η οροφή του προνάου και του οπισθονάου, κατά τον Αναστ. Ορλάνδον (ό.π.), ήσαν ξύλινες, ενώ το μέσον κλίτος του ναού, δηλαδή ο σηκός ήταν ακάλυπτος, ήτοι ύπαιθρος.
Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν στο μνημείο νέα κατασκευαστικά και μορφολογικά στοιχεία, όπως η γόμφωση των κιόνων στον στυλοβάτη, οι ταινίες σε εσοχή στους αναβαθμούς της κρηπίδας, οι εξωτερικοί χιτώνες των ατέλειωτων κιόνων κ.ά. (Χαράλαμπος Μπούρας, Μαθήματα Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής, τόμ. Α’, σ. 261).
Ο ναός, όπως προαναφέραμε, δεν αποπερατώθηκε ποτέ. Τεκμήρια του δεδομένου αυτού αποτελούν τόσον οι αρχιτεκτονικές ελλείψεις του ναού, όσον και η απουσία των γλυπτών και του πλαστικού διακόσμου των εσωτερικών μετοπών, καθώς και η απουσία του λατρευτικού αγάλματος.
Σε μιά φωτογραφία του 1920 που παραθέτει ο Ορλάνδος, ένα τσοπανόπουλο με φουστανέλα και τσαρούχια ακουμπά όλο καμάρι και περηφάνεια στα ερείπια του ναού. ‘Αδολος προσκυνητής σ’ Ελληνικό Ναό υπενθυμίζει και σε μας ότι έχει και η Ελλάδα μας Αγίους Τόπους. Ελληνικούς Αγίους Τόπους. Ελληνικά Ιερά. Ελληνικούς Ναούς. Ποιός ‘Ελληνας τους ξέρει; Ποιός ‘Ελληνας τους προσκυνά; (Αναστ. Ορλάνδος, στο ΑΔ 8 (1923), σ. 25, εικ. 23. Πρβλ.: Νεραντζής Ι., “1892-1992: ‘Ενας αιώνας από την πρώτη ανασκαφή του Ναού του Στρατίου Διός”, εφημ. ΠΑΝΑΙΤΩΛΙΚΗ Αγρινίου, φ. 7031 / 8-10-1992).»
Mε πληροφορίες από Facebook – George Babanis
Φωτογραφίες: Above View
